Cholesterol jest od wielu lat nieustającym tematem rozmów. Pomimo tego nadal większość ludzi nie rozumie jego działania w organizmie, a co gorsza powstaje coraz więcej mitów. Ten artykuł ma na celu wyjaśnić wpływ cholesterolu na zdrowie człowieka i przybliżyć odpowiedź czy warto go sztucznie obniżać za pomocą leków.
Cholesterol. Skąd się bierze?
W pożywieniu jest kilka dobrych źródeł. Do najbardziej powszechnych należą na pewno jajka oraz mięso. Co ciekawe ilość spożywanego cholesterolu z dietą tak naprawę nie ma większego znaczenia, ponieważ głównym “producentem” tego związku chemicznego jest wątroba. W zależności od ilości spożycia np. jajek lub mięsa można wpłynąć na jego poziom w zakresie 1-3 % całkowitej ilości. Tak niewielki wpływ daje do zrozumienia, że ograniczenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego w rzeczywistości za wiele nie zdziała. Paradoksalnie osoby z hipercholesterolemią (nadmiarem cholesterolu we krwi) mogą mięć niedobór tego składnika w tkankach, a osoby z niskim poziomem we krwi mogą mięć w tkankach wartość prawidłową. Dzieje się tak, ponieważ receptory szybko go wychwytują o czym będzie więcej w dalszej części tekstu.
Dlaczego organizm syntetyzuje cholesterol?
Spora część ludzkości w tym również lekarze twierdzi, że cholesterol powoduje miażdżycę. W takim razie dlaczego wątroba produkuje endogenny cholesterol, czy chce nas przybliżyć do śmierci? Na szczęście tak nie jest, a cholesterol jest nam niezbędny do życia.
Funkcje:
- Wchodzi w skład błon komórkowych zapewniając ich prawidłowe funkcjonowanie.
- Bierze udział w syntezie witaminy D3.
- Pomaga w wytwarzaniu wielu ważnych hormonów.
- Uczestniczy w syntezie kwasów żółciowych, które odpowiadają za prawidłowy rozkład tłuszczy.
Niepożądany wpływ na organizm
Wszystkie powyższe prozdrowotne funkcje zachodzą przy założeniu, że cholesterol dostanie się do komórki. W przypadku kiedy zalega we krwi może stać się groźny dla organizmu, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że dostanie się do naczyń krwionośnych w postaci Oxy-LDL. Rzeczywiście sprzyja to rozwojowi miażdżycy (powstawaniu blaszek miażdżycowych) i podwyższonemu ciśnieniu krwi. Taka sytuacja zachodzi jednak tylko w określonych warunkach. Przede wszystkim musi zostać uszkodzony śródbłonek naczyń krwionośnych, a co za tym idzie powstać stan zapalny. Do takiego zdarzenia dochodzi najczęściej u osób spożywających nadmiernie alkohol, tłuszcze trans, wyroby cukiernicze, u osób z nadwagą i palaczy. Wszystkie powyższe czynniki łączy wpływ na wytwarzanie przez organizm cytokin prozapalnych w tym: Interleukiny 1, IL-6 oraz TNF-alfa (czynnik martwicy nowotworu), które uszkadzają śródbłonek naczyń krwionośnych.
Podobnie zachowuje się homocysteina. Podwyższone stężenie w osoczu krwi tego aminokwasu siarkowego jest szczególnie niebezpieczne dla naczyń krwionośnych, ponieważ powoduje ich uszkodzenia. Wysokie stężenie tego związku najczęściej notuje się u osób z niedoborem witamin z grupy B. Szczególnie B6,B9 i B12 a także zaburzoną metylacją.
Należy wspomnieć również o nadmiarze LDL we krwi. Lipoproteiny o niskiej gęstości powszechnie nazywane “złym cholesterolem” występujące w dużej ilości mogą przekształcać się do postaci wolno-rodnikowej Oxy-LDL (utleniona postać LDL). W takim charakterze indukują stan zapalny i uszkadzają nabłonek naczyń. Następnie przedostają się do mięśni gładkich naczyń, które wychwytują je poprzez odpowiednie receptory dalej do makrofagów. W efekcie końcowym prowadzi do zwapnienia takiego naczynia. Nadmiar Oxy-LDL nie jest jednak spowodowany zbyt obfitym spożyciem cholesterolu w diecie ale zbyt małą gęstością i wrażliwością receptorów dla lipoprotein.
Antagonistą dla LDL jest lipoproteina o wysokiej gęstości HDL, którą nazywa się ” dobrym cholesterolem “. Transportuje ona zbędny cholesterol z krwiobiegu z powrotem do wątroby gdzie jest bezpiecznie utylizowany lub innych tkanek np. nadnerczy. Ta frakcja jest dużo bardziej korzystna dla organizmu, ponieważ wykazuje właściwości przeciwzapalne.
Badania cholesterolu we krwi
Osoby, które przeczytały tekst ze zrozumieniem pewnie zastanawiają się teraz czy warto zrobić badanie na poziom cholesterolu we krwi? Biorąc pod uwagę całkowity jego poziom to badanie takie nie ma sensu. Można się jednak przebadać na poziom LDL oraz HDL we krwi. Powinny się tego podjąć zwłaszcza ludzie otyli, z nadciśnieniem lub posiadający w rodzinie osoby obciążone chorobami wieńcowymi. Podwyższony poziom LDL jest powodem do zmartwień natomiast hipercholesterolemia spowodowana HDL nie stanowi zagrożenia. Sposoby kontrolowania poziomu tych lipoprotein zostaną opisane w kolejnym artykule.
Konkluzja
Ogólnie rzecz biorąc cholesterol może stanowić zagrożenie dla organizmu. Dzieje się tak tylko w określonych warunkach, które muszą zostać spełnione. Główną przyczyną zawałów i miażdżycy nie jest cholesterol sam w sobie, a niezdrowy styl życia, brak aktywności fizycznej, podwyższony poziom homocysteiny we krwi i nieprawidłowa dieta. W efekcie tego cholesterol znajduje drogę do naczyń krwionośnych i tworzy w towarzystwie innych molekuł blaszki miażdżycowe.
Ilość spożywanych pokarmów bogatych w ten związek tak naprawdę nie ma znaczenia, ponieważ organizm sam dostosowuje syntezę do własnych potrzeb. Wyniki badań krwi nie odzwierciedlają rzeczywistej masy tego związku w organizmie. W celach profilaktycznych i leczniczych należy zadbać o wysoki poziom frakcji HDL a niski LDL we krwi. Leki obniżające cholesterol powinny przyjmować tak naprawdę tylko osoby przykładowo w ostrym zespole wieńcowym, rodzinnej hipercholesterolemii, zwiększonym zagrożeniu zawałem serca i to nie w sposób ciągły.
W pozostałych przypadkach statyny mogą dawać więcej objawów niepożądanych i bardziej szkodzić pacjentowi niż przynosić potencjalne korzyści. Należy pamiętać, że o wdrożeniu leczenia farmakologicznego powinien decydować lekarz.
Porady praktyczne
Prawdopodobnie większość z czytelników zastanawia się po przeczytaniu tekstu w jaki sposób obniżyć naturalnie LDL a podnieść HDL. Ogólnie rzecz biorąc metod jest kilka. Dotyczą one przede wszystkim zmiany diety i stylu życia o czym było wspomniane wcześniej. Z uwagi na długość tego artykułu, wskazania praktyczne zostaną opisane szczegółowo w kolejnym.