Wstęp – co działa w probiotyku?
Probiotyki posiadają liczne zalety, które wyszczególniliśmy w tekście Czy probiotyki są takie dobre? Opisując walory, nie skupialiśmy się jednak na dokładniejszym pokazaniu sposobów działania.
Przypomnijmy raz jeszcze, czym jest probiotyk, rozszerzając nieco jego definicję w kontekście oddziaływania. Probiotyk to, jak wiadomo: żywe, starannie wyselekcjonowane drobnoustroje, mające pozytywny wpływ na organizm.
Probiotyki, praktycznie charakteryzują się jeszcze wieloma prozdrowotnymi cechami wynikającymi wprost z ich naturalnych predyspozycji. Ich definicja w ostatnich latach wciąż jest rozszerzana.
Przede wszystkim znajdujące się w preparacie probiotycznym probiotyki, powinny wykazywać się witalną żywotnością. Chodzi tu o zdolność przetrwania i rozmnażania tych mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym. To z kolei uzależnione jest od ich odporności na działanie kwasów żołądkowych i soli żółciowych. Dalej liczą się możliwości adhezji (przylegania) mikroorganizmów probiotycznych do nabłonka jelitowego i ich zdolność do kolonizacji.
Poza tym, dobrze pamiętać, że obecne w probiotyku bakterie probiotyczne, to pożyteczne drobnoustroje wspierające zdrowie naszych organizmów. To one chronią organizm przed patogenami. W dodatku zwalczają obecne i neutralizują ich toksyny. Jednocześnie same produkują metabolity prozdrowotne.
Ogólne działanie probiotyków
Przedstawione cechy pozwalają na dokonanie teoretycznych uogólnień dotyczących odpowiedzi na tytułowe pytanie.
Mają one wywierać pozytywny wpływ w kontekście tak jakościowym, jak i ilościowym, wykorzystując jednocześnie wsparcie organizmu żywiciela.
Przyleganie jest jednym z istotnych kryteriów branych pod uwagę w przypadku określania walorów danego szczepu. Nabłonek jelitowy stanowi jednocześnie barierę dla patogenów. Te, zamiast przenikać do krwioobiegu, są wydalane wraz z kałem.
Istotne jest hamowanie bądź /i unicestwianie przez mikroorganizmy probiotyczne tych chorobotwórczych. Przy tym wskazuje się na potrzebę zachowania równowagi mikrobiologicznej w organizmie człowieka. Warto też wskazać, że w organizmie dorosłego człowieka, łączna waga mikrobioty wynosi od 1,5 do 2 kg masy. Z tego około 0,5 kg na samej skórze.
Odwołajmy się również do tekstu Czy probiotyki są takie dobre?, śledząc rozwój człowieka. Bardzo istotne w kontekście budowania odporności jest karmienie noworodka piersią. Buduje to i wzmacnia jego mikrobiotę i przekłada się bezpośrednio na prawidłowość budowy układu odpornościowego.
U dziecka, początkowe formowanie mikrobioty jelitowej następuje po ok. 24 miesiącach jego życia. Jej stabilizacja następuje około 2 roku życia a dopiero pomiędzy 5-7 rokiem życia jej skłąd jest przybliżony do składu mikrobioty dorosłego człowieka. Następnie się utrwala, co jednak nie oznacza, że nie może się zmieniać (korzystnie lub częściej nie) pod wpływem naszych, nieraz wieloletnich nawyków żywieniowych, przebytych chorób, stresów itp.
Jelita – układ odpornościowy a działanie probiotyku
O jelitach i ich schorzeniach piszemy w wielu tekstach. Ich przestrzeń to kluczowa część naszego układu odpornościowego. Flora bakteryjna jest niezwykle bogata. Znów zarówno pod względem złożoności ekosystemu (wielość gatunków, obecność stała bądź czasowa), jak i jakościowym (rozmaity charakter oraz zakres oddziaływania).
Chcąc rozpatrywać jelita w aspekcie odporności organizmu, musimy wziąć po raz kolejny pod uwagę spectrum predyspozycji i funkcjonalności bytujących w nich mikroorganizmów probiotycznych.
W tym przede wszystkim: zdolność do aktywacji immunologicznej, i blokady kolonizacji i rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych. Dalej wytwarzanie obronnych bakteriocyn i kwasów organicznych, w tym kwasu mlekowego działających zabójczo na drobnoustroje patogenne. Ponadto produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych SCFA odpowiadających przede wszystkim za doskonałą komunikacje pomiędzy układem odpornościowym a mikrobiotą. W ich skład wchodzi także przeciwzapalny kwas masłowy.
Mikrobiom sprzyja powstawaniu witamin: B1, B3, B6, B12 oraz rozpuszczalnej w tłuszczach K. Te z grupy B mają wpływ przede wszystkim na układ nerwowy. Witamina K działa antybakteryjnie, wpływa na układ krwionośny i na gospodarkę wapniem. Szerzej o witaminach piszemy w innym tekście.
Ponadto w kontekście wpływu na zdrowie mówi się, że dzięki bakteriom probiotycznym zwiększa się i lepsze jest wchłanianie składników z pożywienia w tym, magnezu, wapnia i żelaza.
Skuteczność probiotyków zależy od ogólnego stanu zdrowia człowieka. Osłabienie organizmu przy niedostatecznej podaży bakterii probiotycznych oznacza oczywiście konieczność wyrównania i wymaga cierpliwości, która jednak popłaca. Przywrócenie równowagi jelitowej daje w rezultacie wzrost możliwości jelit w kontekście oddziaływania immunologicznego.
Warto wskazać na jeszcze jedną zasadę. Dobrze jest stosować preparaty probiotyczne zawierające w swym składzie probiotyki wieloskładnikowe, tzn. zawierające kilka do kilkunastu szczepów bakterii probiotycznych. Każdy szczep ma bowiem swoje specyficzne właściwości. W zbiorowości mikroorganizmy składające się na mikrobiom współistnieją ze sobą na zasadzie symbiozy. Przy tym współpracują, wzajemnie się wspierają i zasilają, korzystając np. ze składu metabolicznego swych pożytecznych współtowarzyszy.
Zapraszamy do zapoznania się z tajemnicami różnych gatunków bakterii.