Dieta wegetariańska – definicja
Dieta wegetariańska zyskuje coraz większe grono zwolenników oraz staje się bardzo popularna wśród Polaków. Często wprowadzanie diety wegetariańskiej wiąże się z poglądami etycznymi oraz stylem życia, który jest związany z szacunkiem do przyrody. W tym artykule poruszone zostaną tylko kwestie medyczne. Wegetarianizm z definicji to sposób odżywiania, który polega na świadomym i celowym wyeliminowaniu bądź ograniczeniu z diety produktów pochodzenia zwierzęcego tj. mięso, ryby i owoce morza. Dieta wegetarian bazuje na produktach zbożowych oraz pochodzenia roślinnego, do których należą warzywa i owoce. Do źródeł pokarmu należą rośliny strączkowe, oleiste, okopowe, orzechy oraz grzyby. Na wstępie warto zaznaczyć, iż istnieje wiele wskazań oraz przeciwwskazań do stosowania tej diety. Biorąc pod uwagę aspekty żywieniowo – medyczne, stosowanie diet wegetariańskich przynosi wiele pozytywnych oraz negatywnych następstw. Człowiek z natury należy do istot wszystkożernych. Niewątpliwie wskazuje na to budowa anatomiczna oraz fizjologiczna organizmu.
Dieta wegetariańska – rodzaje
Dieta wegetariańska występuje w kilku odmianach. W zależności od spożywanych produktów wyróżnić można : weganizm, laktowegetarianizm, laktoowowwegetarianizm oraz semiwegetarianizm.
Weganizm – należy do jednej z najbardziej radykalnych diet. Wyklucza się spożywanie wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego, do których zaliczany jest nabiał, jaja i nawet miód. W związku z tym dieta wegańska bazuje na owocach, warzywach, algach, produktach zbożowych, orzechach oraz alternatywnych produktach, które zastępują mięso na bazie soi.
Laktowegetarianizm – jest to dieta, w której laktowegetarianie eliminują ze swojego jadłospisu wszystkie produkty odzwierzęce z wyjątkiem mleka oraz przetworów mlecznych.
Laktoowowegetarianizm – oprócz spożywania warzyw i owoców, w tej diecie uwzględnia się jaja oraz przetwory mleczne.
Semiwegetarianizm – jest to dieta “półwegetariańska”, ponieważ uwzględnione w spożyciu są jaja oraz nabiał. Co więcej w niewielkich ilościach dopuszczone w konsumpcji są ryby oraz drób. W rezultacie spośród wszystkich diet wegetariańskich jest to dieta, która w najmniejszym stopniu naraża organizm na niedobory żywieniowe.
Zalety wegetarianizmu
Z wielu przeprowadzonych badań bez wątpienia wynika, iż dieta bezmięsna niesie szereg korzyści dla zdrowia. Prawidłowo skomponowana oraz zbilansowana pomaga w prewencji występowania chorób cywilizacyjnych, układu krwionośnego oraz zmniejsza ryzyko nowotworów. Wynika to z faktu dużej podaży witamin, minerałów i przeciwutleniaczy przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia cukrów oraz tłuszczy trans. Ponadto dieta wegetariańska zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II, otyłości, nadciśnienia tętniczego, hipercholesterolemii, kamicy nerkowej i żółciowej. Wysoka zawartość błonnika w diecie zmniejsza ryzyko zaparć jak również wystąpienia choroby hemoroidalnej.
Do najczęściej wymienianych zalet należą :
- Niska wartość energetyczna, która jest m.in związana z wyeliminowaniem przetworzonych produktów i dodatków do żywności w postaci konserwantów, wzmacniaczy smaku
- Ograniczenie spożycia tłuszczu oraz NKT
- Zwiększona podaż NNKT
- Duża podaż węglowodanów złożonych i błonnika pokarmowego
- Niska zawartość bądź brak cholesterolu
- Duża podaż witaminy C
- Pozytywny stosunek sodu do potasu
- Ograniczone wchłanianie substancji toksycznych z mięs i produktów przetworzonych tj. nitrozaminy, antybiotyki, leki weterynaryjne, węglowodory aromatyczne
- Zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób pasożytniczych (włosień kręty, glista ludzka, tasiemiec)
Wady wegetarianizmu
Niewłaściwie zbilansowana dieta a w konsekwencji niepoprawne odżywienie organizmu w trakcie diety jest przyczyną wystąpienia niedoborów, które prowadzą do przykrych konsekwencji zdrowotnych. Wegetarianizm tak jak w przypadku innych diet powinien być wprowadzany stopniowo, ponieważ gwałtowna eliminacja mięsa i produktów odzwierzęcych może negatywnie wpłynąć na samopoczucie. Przede wszystkim aby wegetarianizm przynosił korzyści zdrowotne należy z dokładnością planować posiłki. Ułożone i zaplanowanie menu sprawi, iż organizmowi zostaną dostarczone wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Niewłaściwe odżywianie podczas diety może doprowadzić do licznych zaburzeń zdrowotnych. Niewątpliwie można do nich zaliczyć niedokrwistość megaloblastyczną, zaburzenia miesiączkowania, neuropatię oraz niedożywienie białkowe.
Oprócz tego do najczęściej występujących wad diety wegetariańskiej zalicza się :
- Trudności z pokryciem dziennej podaży energetycznej, w szczególności u osób aktywnych fizycznie i sportowców
- Niedostateczna podaż białka w diecie
- Niedobór witamin, w szczególności B12 oraz D
- Niedobór składników mineralnych w tym : wapnia, żelaza, cynku
- Mniejsza wchłanialność składników odżywczych, ze względu na obniżoną strawność
- Zagrożenia wynikające ze spożycia pozostałości nawozów oraz środków używanych do ochrony roślin
Główne źródła składników odżywczych w wegetarianizmie
Do głównych składników pokarmowych w diecie należą węglowodany, białka oraz tłuszcze. Źródła te dostarczają energii oraz są niezbędne do budowy i wzrostu komórek organizmu.
W diecie wegetariańskiej ich dobre źródła stanowią:
Węglowodany :
- kasza
- makaron
- ryż
- ziemniaki
- pieczywo
- rośliny strączkowe
Białka :
- soja
- groch
- bób
- fasola
- orzechy i nasiona
- nabiał (mleko, twaróg, ser)
- jaja
Tłuszcze :
- oleje roślinne (lniany, konopny, z czarnuszki, oliwa z oliwek, kokosowy, z pestek winogron)
- awokado
- orzechy i nasiona
Czy suplementy diety są konieczne ?
Produkty roślinne nie zawierają witaminy B12. Występuje ona głównie w mięsie, jajach i nabiale. W efekcie tego, osoby na diecie wegańskiej są szczególnie narażone na niedobory i powinny ją dodatkowo suplementować. Po pewnym czasie stosowania diety warto wykonać badanie krwi oraz skontrolować poziom żelaza, ponieważ ten pierwiastek słabo przyswaja się z produktów roślinnych do organizmu.
Czy dieta wegetariańska jest zdrowa?
Biorąc pod uwagę wszystkie aspekty, wady oraz zalety nie ma żadnego uzasadnienia by dietę wegetariańską nazwać niezdrową. Wręcz przeciwnie. Najważniejsza jednak jest świadomość żywienia i wiedza, dzięki której prawidłowe skomponowanie jadłospisu zaopatrzy organizm człowieka we wszystkie składniki odżywcze, których potrzebuje. Bezpiecznym rozwiązaniem jest udanie się do dietetyka specjalisty w zakresie żywienia wegetariańskiego, który pomoże ułożyć bezpieczną, odżywczą dietę.